Rozwiązując problemy produkcyjne masz wrażenie zagubienia i chaosu? Wiele informacji i jeszcze więcej niewiadomych przechodzi Ci przez głowę? Szukając przyczyny problemu często możemy się zgubić w natłoku różnych informacji. Na szczęście istnieje narzędzie, które pomoże nam to ogarnąć – Diagram Ishikawy, zwany również Diagramem Rybiej Ości.
Diagram Ishikawy jest narzędziem jakościowym służącym do obrazowania problemu i jego potencjalnych przyczyn. Pozwala nam uszeregować przyczyny znalezionych nieprawidłowości oraz ich posortowanie według wybranych kategorii. Zwany też jest diagramem przyczynowo skutkowym lub diagramem rybiej ości (swoim wyglądem przypomina rybią ość).
Jego głównym celem jest pomoc w znalezieniu przyczyn źródłowych problemu. Jest on jednym z narzędzi tak zwanego problem solving (rozwiązywanie problemów).
Diagram Isikawy – budowa
Budowa Diagramu Ishikawy jest bardzo prosta. Składa się on z dwóch zasadniczych części: zdefiniowanego problemu zapisanego po prawej stronie (w „głowie ryby”) oraz z potencjalnych przyczyn podzielonych na wybrane kategorie.
Wzdłuż całego szkieletu ciągnie się „kręgosłup”, od którego odchodzą kolejne kategorie problemu. Każda kategoria stanowi odrębną gałąź Diagramu (ości ryby). To do każdej z kategorii przypisuje się prawdopodobne przyczyny wystąpienia omawianego problemu
Korzyści ze stosowania Diagramu Ishikawy
Dlaczego w ogóle mielibyśmy używać Diagramu Ishikawy? Czy nie lepiej zrobić wszystko bez niego? Otóż ma on bardzo wiele zalet, których nie mają inne rozwiązania. Na wstępie zaznaczyć należy, że stosujemy go do problemów bardziej złożonych. Takich, które mają nieznaną przyczynę źródłową lub też podejrzewamy, że takich przyczyn może być kilka. Nie używamy go do błahych spraw, które nie wymagają większej „rozkminy”, ponieważ byłaby to tylko strata czasu i przerost formy nad treścią.
Główne korzyści stosowania Diagramu Isikawy to:
- prostota i przejrzystość omawianego tematu
- wizualizacja problemów
- znalezienie potencjalnych przyczyn
- dogłębna analiza i całościowe „ugryzienie tematu” potencjalnych przyczyn
- grupuje i porządkuje kategorie poszczególnych czynników mogących mieć wpływ na omawiany problem
Dzięki prawidłowemu zastosowaniu Diagramu Ishikawy mamy pewność co do kompleksowego podejścia do tematu. Diagram maksymalizuje nasze szanse na wyłapanie wszystkich potencjalnych przyczyn, dzięki czemu podnosi naszą efektywność w rozwiązaniu problemu.
Diagram Ishikawy – krok po kroku
Pierwszy krok jaki uruchamia cały proces używania Diagramu zazwyczaj dzieje się samoistnie – problem pojawia się sam 🙂 Następnie należy powołać grupę do rozwiązania problemu zbierając pracowników ze wszystkich zainteresowanych działów firmy. Dzięki temu możliwe będzie spojrzenie na zaistniałą sytuację pod różnym kątem. Mając zebrany zespół należy dobrze zdefiniować problem. Co to znaczy dobrze ? To znaczy możliwie jak najkonkretniej. Pomocne jest tu narzędzie 5W2H – można o nim przeczytać tutaj. Następnie zdefiniowany problem zapisujemy po prawej części diagramu w „głowie ryby”.
Drugim krokiem jest ustalenie kategorii jakie będą brane pod uwagę przy szukaniu potencjalnych przyczyn omawianych nieprawidłowości. Kategorie są zależne od tego jaki wariant diagramu wybierzemy. Możliwe kategorie wraz z ich opisem opisałem w dalszej części wpisu.
Po ustaleniu kategorii czas na etap analizy i rozmyślania potencjalnych przyczyn. Stosuje się tu narzędzie burzy mózgów. Do każdej z kategorii rozpatruje się wszystkie możliwe czynniki jakie mogły mieć wpływ na problem. Jest to etap, w którym Diagram zostaje uzupełniany o potencjalne przyczyny. Ważne by podczas burzy mózgów pamiętać o najważniejszych zasadach:
- nie ma głupich pomysłów
- na tym etapie liczy się ilość pomysłów, nie jakość
- nie krytykujemy i nie komentujemy pomysłów – na analizę przyjdzie czas potem
- nie jest ważny autor pomysłu lecz sam pomysł
Po zebraniu wszystkich pomysłów nadchodzi czas na ich analizę i weryfikację. Przeprowadzając dyskusję należy pochylić się nad każdym pomysłem i zweryfikować jego prawdziwość. W tym etapie powinny wyklarować się główne przyczyny, które mogły mieć największy wpływ na powstanie problemu. Często jakaś przyczyna może być skutkiem innego zdarzenia. Wtedy należy odnaleźć i zapisać „podprzyczyny”. Pomocne jest tu narzędzie 5WHY (5 x Dlaczego). Omawiałem je w tym wpisie. Mając kilka przyczyn wynikających bezpośrednio z siebie można zapisać je w kolejności ich występowania zaczynając od „kręgosłupa” Diagramu. Czytają je w kolejności uzyska się w ten sposób widok „od ogółu do szczegółu” problemu.
Rodzaje Diagramu Ishikawy
Istnieją różne rodzaje Diagramów. Różnią się one ze względu na dostępne kategorie. W zależności od omawianego problemu należy wybrać pasujący wariant. Nic jednak nie stoi na przeszkodzie by stworzyć własną wariację Diagramu Ishikawy i wybrać swoje kategorie. Poniżej przedstawiam najpopularniejsze formy diagramu.
Diagram 6M
Każdy problem różni się od siebie. W zależności od tego z jakim problemem mamy do czynienia, rozpatruje się różne kategorie. Te najpopularniejsze zawierają się w tak zwanym schemacie „6M” ( lub inaczej „5M + E” – w zależności od użycia nazwy kategorii „otoczenie”). Nazwa ta pochodzi od angielskich akronimów słów poszczególnych kategorii.
- Man (człowiek) – kategoria dotyczy czynników powiązanych z działaniem pracownika np. umiejętności, doświadczenie, wiedza, samopoczucie, motywacja do pracy, przyzwyczajenia
- Material (materiał) – surowce, półwyroby, problemy z komponentami powstające w trakcie procesu i u dostawcy
- Machine (maszyna) – wszelki sprzęt i oprzyrządowanie używane w procesie i jego dokładność, wady, ważność, kalibracja itp.
- Method (metoda) – dotyczy procedur, instrukcji stanowiskowych, obowiązków, norm, optymalnej kolejności czynności
- Management (zarządzanie) – struktura organizacyjna, zmianowość, odpowiednie zarządzanie personelem, kultura organizacyjna
- Mother Nature lub inaczej Environment (środowisko) – przyczyny związane z otoczeniem i środowiskiem stanowisk pracy np. temperatura, oświetlenie, hałas, przestrzeń na stanowisku pracy itp.
Powyższe czynniki są najczęściej występującymi podczas analizy problemu z użyciem Diagramu Ishikawy. To właśnie je wybrałem w opisie oraz wzorze Raportu A3, o którym pisałem w innym wpisie. Niemniej jednak często rozszerza się te kategorie o kilka pozostałych (Diagramy 7M, 8M) , takich jak np:
- Measurement (pomiar) – wyniki pomiarów i ich prawidłowość oraz mierzenie,
- Maintenance (utrzymanie ruchu) – czy maszyny i narzędzia oraz całe stanowisko jest odpowiednio kontrolowane pod kątem utrzymania ruchu,
Diagram Ishikawy stosuje się nie tylko w produkcji. Przenika on też do świata usług oraz jest wykorzystywany np. w środowisku marketingu. W każdym z tych przypadków zasady postępowania są takie same. Różnica tkwi oczywiście w omawianym problemie i kategoriach jakie do niego dobierzemy. Istotne jest tu spojrzenie na problem pod różnym kątem, tak by nie pominąć żadnego aspektu.
BONUS – darmowy Diagram Ishikawy w formacie excel
Diagram Ishikawy jest pożytecznym i prostym do użycia narzędziem zarządzania jakością procesów produkcyjnych. Prawidłowo wykonana procedura z użyciem Diagramu Ishikawy to podstawa, która umożliwi szybkie znalezienie przyczyny i naprowadzi nas do rozwiązania omawianego problemu.
Przygotowałem dla was prosty dokument zawierający wzór Diagramu do praktycznego używania. Możecie pobrać go TUTAJ (lub klikając w obrazek na końcu tego wpisu) oraz w zakładce Darmowe Narzędzia. Po więcej bonusów i narzędzi zapraszam do mojego newslettera !
Photo by Patrick Bellot on Unsplash