Nawyki są nieodłącznym elementem naszego życia – zarówno osobistego jak i zawodowego. Metoda małych kroków Kaizen wymaga od nas czasami zmiany utrwalonych przez lata zachowań. Z pewnością większość z nas nie raz bezskutecznie próbowała wprowadzić w swoim życiu małe zmiany jak chociażby codzienna szklanka wody rano, wieczorne podsumowanie dnia czy też branie witamin. Wiele takich prób kończy się po kilku dniach lub tygodniach przez co nasza skuteczność jest bliska zeru.
Bardzo przydatną rzeczą pomagającą wprowadzanie trwałych zmian są nawyki. Autor książki „Siła Nawyku” Charles Duhigg pisze, że stanowią one około 40% naszych codziennych czynności. To dzięki nim nie musimy za każdym razem zastanawiać się jak wiązać sznurowadła czy też w jaki sposób zmieniać biegi w czasie jazdy autem.
Czym są nawyki ? Obalamy mity
Często błędnie używa się słowa nawyk. Nawyk to swego rodzaju autopilot, który uruchamia się, przez co możemy działać bezrefleksyjnie. Dzięki temu jesteśmy w stanie oszczędzać wiele energii i odciążać „pamięć operacyjną” naszego mózgu, który non stop podejmuje jakieś decyzje. To właśnie podejmowanie decyzji mocno obciąża nasz mózg i zużywa mentalną energię. Wiele badań naukowych pozwoliło określić jakie okoliczności i zdarzenia muszą nastąpić by daną czynność uznać za nawyk.
Nawykiem nazywamy coś co dzieje się automatycznie poza naszą świadomą kontrolą, o czym nie musimy pamiętać i możemy zacząć robić zanim zorientujemy się, że to robimy. Dlatego nawykiem nazwiemy np. sposób w jaki się ubieramy, zaś np. codzienne poranne bieganie nie jest nawykiem a po prostu naszym zwyczajem. Czy to oznacza, że nie możemy użyć nawyków w celu zaczęcia regularnego biegania ? Możemy, ale w inny sposób – tworząc nawyk, który będzie wspierać nas w postanowieniach.
Jak długo tworzy się nawyk ? Mit 21 dni
Zazwyczaj nawyki tworzą się samoistnie. Nasz mózg ciągle stara się ułatwić sobie pracę i zawsze gdy występuje jakaś powtarzalność schematu, próbuje to zautomatyzować i przekształcić w nawyk. Wiemy też, że nawyki możemy kształtować samodzielnie pomagając im się „zautomatyzować”.
W zależności od tego czym się będziemy zajmować, wyrabianie nawyku będzie trwać krócej lub dłużej. Powszechnie utarło się, że wystarczy powtarzać coś przez 21 dni i nawyk gotowy. Jest to oczywiście mit i niestety nie działa to w tak łatwy sposób. Ile zatem potrzeba czasu ? „Amerykańscy naukowcy” nie znają odpowiedzi na to pytanie, ponieważ jest to bardzo indywidualna kwestia i wpływa na to wiele czynników. Prawdopodobnie najszybszy efekt można osiągnąć po około dwóch miesiącach, zaś w większości przypadków jest to czas dłuższy.
Jak tworzą się nawyki ?
Najpowszechniejszym schematem tworzącym tzw. „pętlę nawyku” jest schemat podany przez Charles’a Duhigg’a. Zakłada ona, że każdy nawyk jest poprzedzony pewnym powtarzalnym czynnikiem – tzw. wskazówką. Po wykonaniu nawyku otrzymujemy nagrodę:
Pętla nawyku ma jednak swój jeden znak zapytania – nagrodę. Ciężko się do końca zgodzić z tym czy faktycznie każdy nawyk kończy się nagrodą. Nie wszystkie nawyki są dla nas korzystne i tym samym nie zawsze otrzymujemy nagrodę. Mamy też wyrobionych bardzo dużo nawyków „zwyczajnych”, które towarzyszą nam na każdym kroku. Codzienne czynności mające charakter nawykowy stanowią ok 40% naszego działania.
Ciężko jest znaleźć w każdym działaniu nagrodę. Czynności które podejmujemy bez świadomego pamiętania o nich tak jak np. wiązanie butów – nie dają nam żadnej wewnętrznej nagrody. Robimy to nawykowo i automatycznie dlatego, że musimy to zrobić, a nie dlatego że dostarcza nam to jakiejś wewnętrznej satysfakcji. Dlatego uproszczony schemat budowy nawyku można ograniczyć do dwóch czynników: wskazówki i samego nawyku (czyli wykonania określonego działania).
Maszyna ruszyła – wskazówka
Czym jest wskazówka ? Jest to swego rodzaju zapalnik, który aktywuje czynność zwaną nawykiem. Wskazówka jest wyzwalaczem nawyku. Istnieje kilka rodzajów wyzwalaczy. W rozpoznaniu lub tworzeniu nawyku bardzo istotne jest znalezienie właściwej wskazówki.
Wiele eksperymentów naukowych wykazało, że niemal każda wskazówka należy do jednej z pięciu kategorii. Charles Duhigg w swojej książke wyróżnia następujące kategorie. Pamiętajmy, że im więcej kategorii bierze udział w tworzeniu jakiegoś nawyku tym szybciej i trwalej się wyrobi.
1. Lokalizacja – miejsce, w którym nawyk jest wyzwalany
2. Czas – pora dnia
3. Stan emocjonalny – emocje oraz myśli
4. Inni ludzie
5. Czynność poprzedzająca nawyk.
Nawyk i wskazówka – przykłady występowania
W przykładzie porannego biegania nawykiem może być to jak po porannej (czas – pora dnia) toalecie i wyjściu z łazienki (lokalizacja) chwytamy a następnie ubieramy strój do biegania. Tak, to nie zagwarantuje nam codziennej determinacji do uprawiania sportu, ale tysiąc razy bardziej przybliży do realizacji postanowienia. W końcu będąc ubranym w strój do biegania mamy dużo większe szanse, że pójdziemy pobiegać. TO dlatego, że największy opór i najwięcej wymówek mamy PRZED rozpoczęciem danej czynności. Właśnie w taki sposób możemy wykorzystywać nawyki by pracowały na nasze konto.
Zastanów się teraz i spróbuj przyjrzeć czy nie masz podobnych nawyków do tego z przykładu o ubraniu stroju po wykonaniu jakiejś czynności. Przykładowo – po zjedzeniu obiadu (czynność poprzedzająca) kierujemy się w stronę szafki ze słodyczami bo mamy nawyk zjedzenia czegoś słodkiego po obiedzie. Lub też zawsze przy spotkaniu konkretnego znajomego (inni ludzie) sięgamy po papierosa. Nawyki zakorzeniają się w nas bardzo mocno. Dlatego też o wiele łatwiej niż usunąć niechciany nawyk jest zmienić go na inny.
Wnioski i podsumowanie
Co dają nam nawyki ? Nie oszukujmy się. Zapewne znasz wiele technik i sposobów, które ułatwiłby Ci życie i pomogły osiągnąć zamierzone cele. Z pewnością nie raz słyszałeś rady od „ludzi sukcesu”, którzy mówili co pomogło im osiągnąć ich własny sukces i co Ty możesz zrobić żeby taki sukces osiągnąć. Jednak z jakichś powodów nie potrafimy wdrożyć tych rad w życie.
Tak więc problemem często nie jest to, że brakuje nam wiedzy na temat tego co powinniśmy robić ( zapewne wiesz, że sport to zdrowie i warto uprawiać go regularnie) lecz to, że tej wiedzy nie wykorzystujemy w praktyce. Tu przychodzą z pomocą nawyki, które będą wspierać nas w dokonywaniu zmian. W taki sposób by te „magiczne rady” od dzisiaj zacząć wdrażać w życie z niewyobrażalnie większą skutecznością.
życie składa się z nawyków, a nawyki składają nasze życie